Το 4ο Λύκειο Ζωγράφου και το θέατρο
Του Νίκου Τσούλια (Γονέας μαθήτριας Α Λυκείου)
Είθισται στη γραφή άρθρων εκπαιδευτικού περιεχομένου να κυριαρχεί ο γενικός χαρακτήρας των θεμάτων. Ίσως για να τονιστεί η πολιτική και η κοινωνική διάστασή τους, ίσως γιατί προσφέρεται για ευκολότερη ανάλυση.
Θεωρώ ωστόσο ότι μια σειρά από τα λεγόμενα μικρά ζητήματα έχουν νόημα και αξία, αρκεί να σκεφτούμε το εξής απλό. Αν μια θεματική λειτουργία των σχολείων – που έχει μικροκλίμακα αναφοράς – επεκταθεί σ’ όλο τον σχολικό ιστό της χώρας, τότε αλλάζει το εκπαιδευτικό μας τοπίο. Ισχυρίζομαι απλά ότι υπάρχει δύναμη σε ένα θέμα μικροκοινωνιολογικής αναφοράς στην εκπαίδευση, γιατί η πολλαπλότητα του ζητήματος αφορά τελικά όλη την εθνική μας εκπαίδευση.
Υπό αυτό το πρίσμα οι επιμέρους πρωτοβουλίες των σχολείων της χώρας είναι εκπαιδευτικός και μορφωτικός πλούτος, είναι πνευματική δυναμική για την προαγωγή της παιδείας και της αγωγής, είναι πολιτισμική αναλαμπή που αφορά όχι μόνο τη σχολική κοινότητα αλλά και την τοπική κοινωνία.
Το 4ο Γενικό Λύκειο Ζωγράφου έχει δημιουργήσει μια παράδοση στο θέατρο. Τα τελευταία χρόνια με έναν συστηματικό και οργανωμένο τρόπο ασκείται ένα ευρύ σύνολο μαθητών / μαθητριών και εκπαιδευτικών στο ανέβασμα θεατρικών έργων. Η όλη πρωτοβουλία αγκαλιάζει και τους γονείς αλλά και τους τοπικούς φορείς και τη δημοτική αρχή. Πρόκειται τελικά για ένα σημαντικό γεγονός στο δήμο Ζωγράφου που προάγει τον πολιτισμό και την καλλιέργεια του πνεύματος, που τροφοδοτεί με ελπίδα και αισιοδοξία το μέλλον των παιδιών και των νέων, που ενισχύει την αυτενέργεια και την πρωτοβουλία, που αναδεικνύει την ομορφιά και την κατάφαση της ζωής!
Φέτος η θεατρική ομάδα ανέβασε το έργο «Τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ» του μεγάλου θεατράνθρωπου της σύγχρονης ιστορίας, Μπέρτολτ Μπρεχτ. Πρόκειται για σπονδυλωτά μέρη που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των Γερμανών κατά την περίοδο της ανόδου του ναζισμού, για ένα έργο «βασισμένο σε μαρτυρίες αυτοπτών και σημειώσεις εφημερίδων». Με έναν αριστοτεχνικό τρόπο ο Μπρεχτ φωτίζει τον αργό αλλά και βέβαιο καταστροφικό προσανατολισμό του ναζισμού, καταδεικνύει την επώαση του «αυγού του φιδιού», διαπαιδαγωγεί διαχρονικά αντιλήψεις και συνειδήσεις στη αποκάλυψη του σταδιακού μετασχηματισμού κάθε μορφής φασιστικού καθεστώτος σε «μηχανή μαζικού θανάτου».
Το έργο αυτό, σύμφωνα με το πρόγραμμα της θεατρικής ομάδας του σχολείου, «περιλαμβάνει 24 μονόπρακτα που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος το διάστημα 1935 – 1937 και μέσα απ’ αυτά δείχνει όλη τη φρίκη της φασιστικής εξουσίας, το φόβο, την καταπίεση, την υποκρισία, τη δυσπιστία, που κάποτε στάθηκαν πιο καταλυτικές από την ίδια την ωμή τρομοκρατία».
Και είναι αυτός ο αργός αλλά σταθερός, ο διαβρωτικός και παρακμιακός μετασχηματισμός των διάφορων πτυχών της καθημερινής ζωής που διαβρώνει το αξιακό πεδίο της ελευθερίας και της δημοκρατίας, που δηλητηριάζει τις ψυχές των ανθρώπων με μισαλλοδοξία, με φόβο και με υποταγή. Γιατί πριν ο ναζισμός οδηγήσει την ανθρωπότητα στο απόλυτο σκοτάδι, πριν φτιάξει Άουσβιτς και Νταχάου, πριν σκορπίσει την πιο μαζική μορφή θανάτου στην ιστορία της ανθρωπότητας έπρεπε να υποτάξει τους Γερμανούς κατοίκους, να τους εμποτίσει με τη βλακεία της ανωτερότητας της Άριας φυλής, να τους ενσπείρει μίσος εναντίον Εβραίων, κομμουνιστών, Σλάβων, τσιγγάνων, ομοφυλόφιλων.
Εδώ θα γίνει η μεγάλη μάχη της πιο μαύρης προπαγάνδας του ψεύδους και της χειραγώγησης του ανθρώπινου πνεύματος. Όσα θα ακολουθήσουν θα έλθουν ως φυσική συνέπεια αυτής της επώασης του «αυγού του φιδιού».
Ας δούμε περιληπτικά τους φόβους του καθεστώτος, όπως τους καταγράφει η θεατρική ομάδα του σχολείου.
- Ένας ξένος ταξιδιώτης που γύριζε απ’ το Τρίτο Ράιχ και τον ρωτήσανε ποιος κυβερνάει στ’ αλήθεια εκεί κάτω αποκρίθηκε: Ο τρόμος.
- Ο δάσκαλος δεν μπορεί να κλείσει μάτι, γιατί τον τριβελίζει μια λέξη διφορούμενη που είπε φευγαλέα ο επιθεωρητής.
- Η γριούλα στο μπακάλικο βάζει τα τρεμουλιαστά της δάχτυλα στο στόμα, μην της ξεφύγει μια θυμωμένη λέξη για τα χάλια του αλευριού.
- Γεμάτοι φόβο κοιτάνε οι γονείς τα παιδιά τους σαν προδότες.
- Ακόμα και οι ετοιμοθάνατοι χαμηλώνουν πιο πολύ τη σβησμένη φωνή τους, καθώς αποχαιρετάνε τους δικούς τους.
Η επιτυχία των παραστάσεων που έδωσε η θεατρική ομάδα άγγιζε την επαγγελματική επιτυχία. Οι ρόλοι και η υποκριτικότητα πήγαζαν μέσα από τη δύναμη της ψυχής μαθητών και μαθητριών και έτσι οι ηθοποιοί δώρισαν στιγμές πνευματικής έκστασης στο «καθηλωμένο ακροατήριο». Το πάθος αλλά και η πειθαρχία των ηθοποιών ανέδειξαν τις παιδαγωγικές αρετές, τον «κρυμμένο θησαυρό» που έχουν τα παιδιά μέσα τους. Η θέληση των μαθητών αλλά και η διαπαιδαγωγική αντίληψη των εκπαιδευτικών προήγαγαν την πολιτισμική και μορφωτική – και πιο κρίσιμη – πλευρά της παιδείας. Και η ουσιώδης ευθύνη της εκπαίδευσης είναι ακριβώς αυτή, να συνεργήσει στο να ανακαλύψει κάθε παιδί το «θησαυρό που κρύβει μέσα του», να νιώσει τη χαρά της απόλυτης δημιουργίας και της (έστω ευκαιριακής) αυτοπραγμάτωσης, ώστε κάθε νέος και κάθε νέα να νιώθουν τη δύναμή τους για να γίνουν οι δημιουργοί της ζωής τους.
Η μεγάλη κοινωνική και πολιτισμική και διαπαιδαγωγική προσφορά του σχολείου και των φωτισμένων εκπαιδευτικών είναι να απελευθερώσει τις δημιουργικές δυνάμεις των παιδιών, να νιώσουν βιωματικά τις αξίες της ελευθερίας, της αλληλεγγύης, της συνεργατικότητας, της φιλίας, της αγάπης, της αλληλοκατανόησης και του σεβασμού σε κάθε είδους διαφορετικότητα. Αυτό είναι το ζωντανό σχολείο που ονειρεύονταν οι μεγάλοι μας παιδαγωγοί, ο Δελμούζος, ο Γληνός, ο Τριανταφυλλίδης, αυτό είναι το σχολείο που επιθυμεί η ελληνική κοινωνία, αυτό είναι το σχολείο που διαμορφώνει στους νέους και στις νέες εν τοις πράγμασι αγωνιστική στάση ζωής και δημιουργεί τους «δικούς του μορφωτικούς καιρούς».
Διανομή
Βίντεο – αφήγηση: Β. Κατσικονούρης
Αφήγηση: Μ. Τσατσαλίδη, Κ. Χρυσούλη
Ο σταυρός με την κιμωλία: Ε. Καραμπεσίνη, Γ. Φασουλάς, Κ. Πανδή, Ν. Καραμπούλης, Γ. Χατζής
Χειμερινή βοήθεια: Γ. Φασουλάς, Η. Καλαμάτας, Μ. Τσατσαλίδη, Α. Χριστινάκη
Επί του όρους ομιλία: Ν. Καραμούλης, Η. Καλαμάτας, Μ. Βασιλείου, Γ. Φασουλάς
Ο σπιούνος: Ε. Καραμπεσίνη, Β. Βολάκος, Ε. Πανταζή, Α. Καλογερόπουλος
Εβραία: Β. Καραγεώργου, Γ. Χατζής
Το δημοψήφισμα: Α. Χριστινάκη, Η. Καλαμάτας, Α. Καλογερόπουλος
Εξεύρεση εργασίας: Κ. Χρυσούλη, Ν. Καραμπούλης, Ε. Κομνηνού
Συντελεστές παράστασης:
Τεχνική βοήθεια: Γιάννης Καραμπεσίνης, Γιώργος Καραμπεσίνης. Στρ. Ξενουλέας, Φ. Ξενουλέας
Κοστούμια: Δ. Πυρπήλη
Υπεύθυνες καθηγήτριες – βοηθοί σκηνοθέτη – σκηνικά & κοστούμια: Α. Γύφτου, Ε. Μοσχανδρέου, Ε. Παναγιωτοπούλου, Β. Γεωργούλα
Σκηνοθεσία – διδασκαλία – μουσική επιμέλεια – χορογραφία: Μπ. Σαρηγιαννίδης
Υποδιευθύντρια: Αφροδίτη Αναγνωστάκου
Διευθυντής: Γιώργος Αντωνάρας
Συγγραφέας και μεγάλος στοχαστής του ανθρώπινου πνεύματος: Μπέρτολτ Μπρεχτ